Gần đây, sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của công nghệ kỹ thuật số đã kéo theo sự bùng nổ của các loại tiền ảo. Về mặt pháp lý thì việc sở hữu hay hoạt động giao dịch, mua bán, trao đổi tiền ảo vẫn chưa có những quy định rõ ràng, đó là tình hình chung của hầu hết cơ quan quản lý các nước trên thế giới. Nhiều bạn hiện nay còn băn khoăn rất nhiều về việc không biết đồng tiền ảo liệu có được xem là phương tiện thanh toán hợp pháp, hợp lệ hay không? Sau đây, mọi người hãy cùng mình tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này nhé! tiền ảo là một loại tiền điện tử không được kiểm soát, không được phát hành bởi Chính phủ mà thường được phát hành, quản lý bởi các nhà phát hành tư nhân. Loại tiền này là biểu hiện của giá trị có trong giao dịch kỹ thuật số và có chức năng là phương tiện trao đổi, là một đơn vị kế toán, lưu trữ giá trị, nhưng không phải là tiền pháp định tại bất kỳ một quốc gia nào. Tiền điện tử pháp định là một loại tiền tệ chỉ tồn tại dưới hình thức điện tử, kỹ thuật số và phải chịu sự quản lý của chính phủ. Tiền ảo không được phát hành, không được bảo đảm của pháp luật của quốc gia nào. Các chức năng của tiền ảo được xác định trên đây chỉ được thực hiện, sử dụng và được sự chấp nhận giữa các thành viên của một cộng đồng ảo nhất định, của những người sử dụng tiền ảo trong giao dịch. So với các loại tiền mã hóa đang nổi lên trong thời gian gần đây như đồng Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), tiền điện tử pháp định có sự tương đồng và khác biệt như sau: - Về tính đảm bảo: Đây là điểm khác biệt cơ bản của tiền điện tử pháp định so với tiền mã hóa. Tiền điện tử pháp định do chính phủ phát hành và được đảm bảo bằng những quy định pháp luật cụ thể. Đây là đặc điểm mà tiền mã hóa chưa thể có tính đến thời điểm hiện tại - Về tính bảo mật: Tiền điện tử pháp định và tiền mã hóa đều có tính bảo mật tương đồng với nhau, đều sử dụng lưu trữ dữ liệu trên các hệ thống nhất định có kết nối internet nên tiến trình ghi nhận giao dịch sẽ không qua bất cứ trung gian nào, được liên tục và không thể sửa chữa. - Về bảo vệ môi trường và tiêu hao năng lượng: Ở điểm này thì tiền điện tử pháp định vượt bậc hơn nhiều so với tiền mã hóa vì được chính phủ bảo trợ nên hệ thống máy tính sẽ hoạt động vừa đủ với công suất cần thiết. Còn đối với tiền mã hóa, các máy tính tham gia hệ thống với phần thưởng cố định theo thời gian. Các máy tính tham gia hệ thống càng nhiều và tăng tốc độ xử lý thì xác suất nhận thu nhập/phần thưởng ngày càng giảm. - Về tính ẩn danh: Tính ẩn danh của hai loại khi tham gia giao dịch tương đương với nhau. Tuy nhiên, chính phủ của một quốc gia sẽ nắm quyền quản lý tiền điện tử pháp định thông qua hệ thống ngân hàng trung ương, có quyền truy cập, nắm rõ thông tin chính danh của những giao dịch này để tiện theo dõi, kiểm soát những hành vi phạm pháp như mua bán hàng cấm, rửa tiền, sử dụng tiền giả.. - Về thanh toán: Cả hai đều có thể thanh toán không bị giới hạn bởi thời gian và không gian, tiết kiệm thời gian và kinh phí hơn trong việc chuyển tiền trong và ngoài nước một cách nhanh chóng với chi phí tương đối thấp. Còn tiền tệ là gì? Tiền tệ còn được gọi là tiền lưu thông, tồn tại dưới hình thức tiền giấy hoặc tiền kim loại (tiền pháp định) do Nhà nước, ngân hàng trung ương, Bộ Tài chính.. phát hành. Chúng có chức năng làm phương tiện thanh toán, là đồng tiền được pháp luật công nhận để phục vụ cho việc giao dịch, trao đổi hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia. Giao dịch bằng tiền ảo phải thông qua hệ thống có kết nối mạng internet cho nên không cần phải thông qua bất kỳ một trung gian hay tổ chức tài chính nào. Giao dịch tiền ảo có quy mô rất lớn và được áp dụng trong phạm vi rộng. Trên thị trường hiện nay có hàng trăm loại tiền ảo, trong đó có những loại tiền ảo rất có tiềm năng phát triển, điển hình như bitcoin, chiếm tỷ lệ cao nhất (gần một nửa vốn hóa của thị trường). Tại Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước có văn bản cấm các tổ chức tín dụng không được phép sử dụng Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác như một loại tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán. Điển hình, Nghị định số 80/2016/NĐ-CP của Chính phủ ngày 01/07/2016 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 101/2012/NĐ-CP ngày 22/11/2012 của chính phủ về thanh toán không sử dụng tiền mặt, quy định tiền ảo là phương tiện thanh toán không hợp pháp tại Việt Nam và việc phát hành, sử dụng tiền ảo là tiền tệ, phương tiện thanh toán sẽ bị xử lý theo Nghị định 96/2014/NĐ-CP của Chính phủ ngày 17/10/2014 quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng. Như vậy, việc sử dụng tiền ảo làm công cụ để thanh toán các giao dịch là bất hợp pháp tại Việt Nam vì tiền ảo không phải là ngoại tệ, séc, thẻ ngân hàng hay bất cứ phương tiện thanh toán nào khác đúng theo quy định nhà nước. Nhưng với trường hợp chỉ trao đổi và mua bán bình thường thì hoàn toàn không vi phạm pháp luật vì đến nay vẫn chưa có bất cứ một bộ luật hay quy định nào cấm kinh doanh tiền ảo. Để bất cứ một loại tiền nào có thể thực hiện được các chức năng của tiền tệ (tiền lưu thông) phải có các tính chất cơ bản sau đây: - Tính lưu thông: Đây là tính chất quan trọng nhất của tiền tệ, bất kỳ ai cũng đều sẽ luôn sẵn sàng chấp nhận tiền trong lưu thông, nếu khác đi thì dù có do ngân hàng trung ương phát hành cũng sẽ mất đi bản chất của nó và sẽ không được coi là tiền nữa. - Tính dễ nhận biết: Bất cứ loại tiền tệ nào muốn dễ được chấp nhận thì phải khiến người ta có thể nhận ra nó trong lưu thông một cách dễ dàng bởi sự khác biệt và độc quyền. - Tính có thể chia nhỏ: Tính chất này tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình giao dịch và thanh toán, việc có nhiều mệnh giá khác nhau từ lớn đến nhỏ giúp chúng ta khắc phục được sự khó khăn, bất tiện của phương thức trao đổi hàng hóa, dịch vụ. - Tính lâu bền: Tiền giấy được in trên chất liệu có chất lượng cao, còn tiền xu thì được làm bằng kim loại bền chắc. Tiền tệ phải được sử dụng lâu bền thì mới thực hiện được chức năng lưu giữ cũng như thể hiện rõ giá trị của đồng tiền lưu thông, có ích trong mua bán và trao đổi. - Tính dễ vận chuyển: Những tờ tiền giấy hay những đồng xu luôn có kích thước, trọng lượng vừa phải, thuận tiện cho việc lưu giữ, mang theo và giao dịch. - Tính khan hiếm: Tiền tệ phải có tính chất khan hiếm vì nếu có nó một cách dễ dàng thì nó sẽ không còn ý nghĩa, mất đi giá trị và không được chấp nhận trong lưu thông nữa. Vì vậy, ngày nay ngân hàng trung ương chỉ phát hành một lượng tiền giấy và tiền xu giới hạn để có thể duy trì tính khan hiếm của tiền tệ. - Tính đồng nhất: Để tiền tệ mới phát hành thực hiện được chức năng là đơn vị tính toán một cách dễ dàng và thuận tiện trong trao đổi thì chúng phải có giá trị như các loại tiền tệ được làm ra trước đó. Về kỹ thuật, nền tảng blockchain đã được chứng thực qua quãng thời gian dài và qua một số lượng khổng lồ (hơn một triệu đồng tiền mã hóa đã phát hành) đã cho thấy tính ổn định và đảm bảo của kỹ thuật blockchain. Do đó, đồng tiền điện tử pháp định hoàn toàn có thể sử dụng công nghệ blockchain để phát triển. Về pháp lý và tính chất, có nhiều quốc gia đã tiến hành nghiên cứu và thử nghiệm bước đầu đã có những thành công nhất định với mong muốn nâng cao, phát triển và tối ưu tiện lợi trong thanh toán của đồng tiền điện tử pháp định. Các vấn đề về kỹ thuật, pháp lý, tính chất và lợi ích trong việc nghiên cứu để phát hành đồng tiền điện tử pháp định ở Việt Nam cũng đang trong giai đoạn dần phát triển. Việt Nam chúng ta nên tích cực tiếp thu xu thế thị trường và kết quả thực tiễn của các nước trên thế giới, phải cập nhật tình hình liên tục, khẩn trương có kế hoạch, đối sách, chiến lược chi tiết, cụ thể với các đồng tiền điện tử pháp định trong khu vực. Nếu chúng ta còn chần chừ, chậm trễ không hành động có thể sẽ bị các nước khác vượt mặt trong các vấn đề liên quan đến giao dịch và thanh toán. Tính đến hiện giờ thì chúng ta cũng thấy được nhiều sự quan tâm của nhà nước về lĩnh vực tiền điện tử kỹ thuật số này. Ngân hàng Nhà nước hiện cũng đang trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu để xây dựng dự thảo và dần dần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý liên kết chặt chẽ về tiền điện tử kỹ thuật số, cùng nhau bàn bạc, thảo luận đưa ra các quy định, quy chế cụ thể về những sản phẩm tài chính, công nghệ cao như tiền điện tử, tiền ảo, kỹ thuật số.. Đây là khung mẫu, là bước đệm đầu tiên để xây dựng nền tảng vững chắc, mở ra tiềm năng phát triển lớn trong tương lai. Hy vọng một ngày không xa, chúng ta sẽ có thêm nhiều phương thức, nhiều loại tiền tệ hợp pháp để hỗ trợ quá trình thanh toán được thuận lợi, suôn sẻ và tiết kiệm thời gian hơn.
